Sobański Janusz (1902–1986), lekarz okulista, profesor Akad. Medycznej w Łodzi. Ur. 11 X w Piotrkowie, był synem Antoniego Tomasza (zm. 1941), lekarza magistratu m. Warszawy, i Kazimiery z Wyżynkiewiczów (zm. 1939).
Po ukończeniu ośmioklasowego gimnazjum w Piotrkowie w r. 1918, S. zapisał się na Wydz. Lekarski Uniw. Warsz. Studia przerwał, by wziąć udział w wojnie polsko-sowieckiej. Po demobilizacji w r. 1921 dokończył studia i otrzymał dyplom doktora medycyny w r. 1925. Już od r. 1921 pracował w Klinice Chorób Oczu jako wolontariusz, potem asystent wolontariusz (od r. 1925), starszy asystent (od r. 1930) i adiunkt (od r. 1934). W r. 1930 wyjechał do Austrii, gdzie odbył trzymiesięczny staż w Wiedniu i pracował w Oddziale Chorób Oczu szpitala w Lainz pod kierunkiem Jana Laubera. Po objęciu przez tegoż (w r. 1931) kierownictwa Kliniki Chorób Oczu w Warszawie, S. otrzymał w niej w r. 1934 stanowisko adiunkta. W r.n. habilitował się na podstawie rozprawy O powstaniu tarcz zastoinowych (W. 1935). T.r. powierzono mu opracowanie głównego referatu Oko a układ krążenia na Zjazd Okulistów Polskich w Wilnie.
W r. 1939 S. wziął udział w kampanii wrześniowej, 17 IX dostał się do niewoli niemieckiej, ale po czterech tygodniach pobytu w obozie jenieckim w Radomiu został zwolniony. Powrócił 15 X t.r. do pracy w klinice i objął jej kierownictwo w r. 1940 po opuszczeniu Warszawy przez Laubera. Podczas okupacji niemieckiej prowadził w klinice tajne nauczanie okulistyki, łącznie z zajęciami praktycznymi i egzaminami (182 studentów w l. 1940–4). W czasie powstania warszawskiego 1944 r. pracował jako lekarz w szpitalu przy ul. Śliskiej 51, a po jego zbombardowaniu – w Inst. Oftalmicznym przy ul. Pierackiego 12. Wzięty 6 IX 1944 do niewoli, został przez Niemców skierowany do Szpitala Wolskiego, ale już 15 IX ponownie objął kierownictwo swojej kliniki ewakuowanej do Milanówka pod Warszawą. Mimo choroby zorganizował przewiezienie z Warszawy do Milanówka bogatej biblioteki, aparatury i instrumentów kliniki. Aresztowany w początkach stycznia 1945 przez Gestapo, został po kilku dniach zwolniony. Następnie ciężko chory przebywał na leczeniu w Zakopanem.
W maju 1945 S. przyjechał do Łodzi. Mianowany profesorem nadzwycz. (zwycz. w r. 1948), był organizatorem i kierownikiem Kliniki Chorób Oczu na Wydz. Lekarskim Uniw. Łódz. Zorganizował klinikę jako jedną z pierwszych placówek Wydziału w szpitalu Ubezpieczalni Społecznej przy ul. Zagajnikowej (obecnie szpital im. Norberta Barlickiego) w pięciu pomieszczeniach z 20 łóżkami i dwoma osobami personelu. W r. 1950, po powstaniu Akad. Med., liczba łóżek wzrosła do 70 i personel lekarski zwiększył się do sześciu osób, potem do r. 1970 pracowało 9–11 lekarzy. Historię pierwszych lat kliniki opisał w pracy Z działalności Kliniki Chorób Oczu Akademii Medycznej w Łodzi 1945–1950 („Klinika Oczna” 1950 nr 3–4). Był prodziekanem (1945–6, 1949–51) i dziekanem (1946–8) Wydz. Lekarskiego. W tym okresie S. spowodował (interweniując u ówczesnego marszałka Konstantego Rokossowskiego) przekazanie Wydziałowi przez wojsko szpitala przy ul. Zagajnikowej oraz pozyskał na rzecz Akademii budynek przy ul. Narutowicza 96 (interwencja u władz miasta).
W badaniach naukowych S. zajmował się krążeniem krwi w naczyniach siatkówki, opracowaniem konstrukcji oftalmodynamometru do pomiaru ciśnienia krwi w żyle środkowej siatkówki, wyjaśnieniem mechanizmu powstawania obrzęku zaistoinowego tarczy nerwu wzrokowego, leczeniem czerniaków wewnątrzgałkowych metodą naświetlania oraz opracowaniem metod: określania wysokości ciśnienia śródczaszkowego na podstawie badania ciśnienia rozkurczowego krwi w żyle środkowej siatkówki, leczenia zaniku nerwu wzrokowego tzw. leczenia odciążającego, leczenia oparzeń oka, leczenia zaćmy miękkiej, wtórnej, a także opracowaniem tzw. metody fizjologicznej leczenia choroby zezowej. Ogółem opublikował 130 prac w kraju i za granicą, m.in. był autorem podręcznika Okulistyka praktyczna (W. 1956) i podrozdziału Metoda fizjologiczna leczenia zeza w tomie II pracy zbiorowej „Okulistyka współczesna” (pod red. Witolda J. Orłowskiego, W. 1986).
Od r. 1946 S. był członkiem redakcji „Kliniki Ocznej”, w r. 1948 został członkiem Komisji Medycyny Teoretycznej PAU i w r. 1952 rzeczoznawcą ds. lekarskich Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej ds. Kadr Naukowych przy Prezesie Rady Ministrów, w l. 1950–5 był specjalistą krajowym w zakresie okulistyki, przewodniczącym specjalistów wojewódzkich na m. Łódź i woj. łódzkie, zastępcą przewodniczącego Komisji Okulistyki Min. Zdrowia i członkiem Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia. Wielokrotnie uczestniczył w sympozjach i zjazdach okulistów w kraju i za granicą, m.in. w Austrii i Francji. Należał do Austriackiego i Francuskiego Tow. Okulistycznych oraz Europejskiego Tow. Okulistycznego. W kraju był sekretarzem generalnym Polskiego Tow. Okulistycznego (1931–46), przewodniczącym Oddziału Łódzkiego (1946–83) i wiceprzewodniczącym Zarządu Głównego (od r. 1952), a także członkiem honorowym Lubelskiego Tow. Lekarskiego.
Mimo niechęci łódzkich władz partyjnych do S-ego, zwłaszcza w okresie stalinowskim, gdy w kontaktach z młodzieżą dawał wyraz swojemu sprzeciwowi wobec ówczesnych stosunków politycznych, jego pozycja zawodowa była dość silna. Wiązało się to z usługami lekarskimi, które S. świadczył miejscowym dygnitarzom partyjnym i ich rodzinom. Dn. 30 IX 1973 przeszedł na emeryturę; zmarł 30 VI 1986 w Łodzi i pochowany został na cmentarzu Komunalnym na Dołach. Był odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1935), Krzyżami Oficerskim (1947) i Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem X-lecia Polski Ludowej, Honorową Odznaką i Nagrodą Naukową m. Łodzi.
S. był dwukrotnie żonaty: po raz pierwszy (od r. 1925) z Zofią z Saskich (zm. 1965), po owdowieniu ożenił się powtórnie z Marianną Kłos, laborantką łódzkiej Kliniki Chorób Oczu. W pierwszym małżeństwie miał córkę Marię (ur. 1934), docenta okulistyki, zamieszkałą w Łodzi.
Kto jest kim w Polsce, W. 1993; Kto jest kim w polskiej medycynie, W. 1987; Słownik polskich towarzystw naukowych, Wr. 1978 I; Katalog wydawnictw Polskiej Akademii Umiejętności 1873–1947, Kr. 1948 I–II; Spis fachowych pracowników służby zdrowia, W. 1964 s. 320; – Fiedosiejew J., Okulista pomaga interniście, „Express Ilustr.” 1973 nr 86 (fot.); Melanowski W. H., Rys dziejów okulistyki w Polsce, W. 1948; Tajne nauczanie medycyny i farmacji w latach 1939–1945, W. 1977; Walczak M., Szkolnictwo wyższe i nauka polska w latach wojny i okupacji 1939–1945, Wr. 1978; – Woźniewski Z., Książka raportów lekarza dyżurnego. Szpital Wolski w okresie Powstania Warszawskiego, W. 1974 s. 78; – „Dzien. Łódz.” 1986 nr 204, 205, 221 (nekrologi); „Klinika Oczna” 1972 nr 4 s. 973 (70 rocznica urodzin S-ego, fot.), 1987 nr 9 s. 425 (wspomnienie pośmiertne I. Świetliczkowej, fot.); – Arch. Akad. Med. w Ł.: sygn. 5, 11, 12, 657; – Skulimowski M., Supady J., Powstanie i działalność Kliniki Chorób Oczu w Łodzi w latach 1945–1970 (mszp. w posiadaniu autorów); – Informacje żony, Marianny Sobańskiej z Ł.
Jerzy Supady